W trakcie trwających upałów wykonywanie pracy staje się znacznie uciążliwe, w niektórych przypadkach wręcz niebezpieczne zarówno dla życia jak i zdrowia pracowników.

 Jakie uprawnienia przysługują pracownikowi w takim okresie? O czym  z kolei winien pamiętać pracodawca, aby praca była bezpieczna?

Rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy tj. z dnia 28 sierpnia 2003 r. (Dz.U. Nr 169, poz. 1650) normuje ogólnie obowiązujące przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładach pracy, w tym dotyczące pomieszczeń pracy i terenu zakładów pracy.

TEMPERATURA

§ 30 Rozporządzenia określa minimalną temperaturę-  W pomieszczeniach pracy należy zapewnić temperaturę odpowiednią do rodzaju wykonywanej pracy (metod pracy i wysiłku fizycznego niezbędnego do jej wykonania) nie niższą niż 14 ○C (287 K), chyba że względy technologiczne na to nie pozwalają. W pomieszczeniach pracy, w których jest wykonywana lekka praca fizyczna, i w pomieszczeniach biurowych temperatura nie może być niższa niż 18 ○C (291 K).

Przepisy kodeksu pracy niestety nie określają temperatury maksymalnej jaka powinna być w pomieszczeniach pracowniczych. [ znajdują się tylko odniesienia do pracowników młodocianych – Zgodnie z prawem, zabronione jest zatrudnianie młodocianych w pomieszczeniach, w których temperatura przekracza 30 stopni].

*Jednakże należy pamiętać, iż pomimo, że  brak jest zapisów ustawowych określających maksymalną temperaturę to pracodawca nie pozostaje zwolniony z obowiązków związanych z zapewnieniem pracownikowi bezpiecznych warunków pracy.

Zgodnie z art. 207 Kodeksu pracy, który normuje podstawowe obowiązki pracodawcy, ponosi on odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy m.in. obowiązany jest  chronić zdrowie i życie pracowników przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy oraz organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy.

WYMOGI DOTYCZĄCE POMIESZCZEŃ PRACY

W okresie letnim, gdy pracownicy są szczególnie narażeni na działanie wysokich temperatur, pracodawca ma obowiązek zabezpieczyć pomieszczenia i stanowiska pracy przed niekontrolowaną emisją ciepła.

Przepisy Rozporządzenia określają wymogi dotyczące pomieszczeń pracy – z których wynika, że przede wszystkim pracodawca powinien zapewnić w pomieszczeniach pracy:  

1. odpowiednią temperaturę,
2. wymianę powietrza oraz
3. zabezpieczenie przed niekorzystnymi warunkami cieplnymi i nasłonecznieniem.
4. W pomieszczeniach pracy, w których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia (wysoka temperatura) powinny być zastosowane rozwiązania techniczne uniemożliwiające przedostawanie się tych czynników do innych pomieszczeń pracy oraz do pomieszczeń higienicznosanitarnych.

-Pracodawca może zamontować w oknach żaluzje lub rolety,  stosować nawiewną wentylację,  założyć klimatyzację albo ustawić wentylatory. Przy czym strumień powietrza pochodzący z urządzeń wentylacji nawiewnej nie powinien być skierowany bezpośrednio na stanowisko pracy.

–  Powietrze doprowadzane z zewnątrz przy zastosowaniu klimatyzacji lub wentylacji mechanicznej powinno być oczyszczone z pyłów i substancji szkodliwych dla zdrowia. Urządzenia te nie mogą powodować przeciągów ani wyziębienia czy przegrzania pomieszczeń. 

NAPOJE DLA PRACOWNIKÓW

Art. 232 Kodeksu Pracy reguluje obowiązek pracodawcy zapewnienia pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych, nieodpłatnie, odpowiednie posiłki i napoje, jeżeli jest to niezbędne ze względów profilaktycznych.

Przepisy (ww. Rozporządzenia w  par.112 ) stanowią, że: Pracodawca jest obowiązany zapewnić wszystkim pracownikom wodę zdatną do picia lub inne napoje, a pracownikom zatrudnionym stale lub okresowo w warunkach szczególnie uciążliwych zapewnić oprócz wody, inne napoje. Ilość, rodzaj i temperatura tych napojów powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy i potrzeb fizjologicznych pracowników.

Szczegółowe zasady zaopatrzenia w napoje pracowników zatrudnionych w warunkach szczególnie uciążliwych określa Rozporządzenie Rady Ministrów z 28.5.1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów : Zgodnie  z tymi przepisami pracodawca zapewnia pracownikom zatrudnionym w warunkach szczególnie uciążliwych nieodpłatnie napoje, których rodzaj i temperatura powinny być dostosowane do warunków wykonywania pracy. Pracodawca zapewnia napoje pracownikom m. in. zatrudnionym:

• przy pracach na otwartej przestrzeni przy temperaturze otoczenia powyżej 25^oC,
• na stanowiskach pracy, na których temperatura spowodowana warunkami atmosferycznymi przekracza 28^oC. Napoje powinny być zapewnione pracownikom w ilości zaspokajającej potrzeby pracowników i odpowiednio zimne.    
• W pomieszczeniach klimatyzowanych, w których nie dochodzi do przekroczenia 28°C napoje nie przysługują.

Czas i rodzaj wydawanych  napojów

1. wydawane są pracownikom w dniach wykonywania prac uzasadniających ich wydawania   2. powinny być dostępne dla pracowników w ciągu całej zmiany roboczej.

[!]Przepisy nie określają rodzaju napojów, tak więc może to być zwykła woda (zdatna do bezpośredniego spożycia).

• Pracodawca ma obowiązek zapewnić zachowanie odpowiednich warunków higieniczno-sanitarnych przygotowywania oraz spożywania napojów.

Pracownikom nie przysługuje ekwiwalent pieniężny za napoje.

Stanowiska pracy, na których zatrudnieni pracownicy powinni otrzymywać napoje, oraz szczegółowe zasady ich wydawania ustala pracodawca w porozumieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi, a jeżeli u danego pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa – pracodawca po uzyskaniu opinii przedstawicieli pracowników.

SKRÓCENIE CZASU PRACY

Często stosowanym rozwiązaniem w gorące dni jest skracanie czasu pracy.

 [!]Jednakże takie rozwiązanie nie stanowi obowiązku pracodawcy, lecz jedynie wyraz jego dobrej woli albowiem przepisy Kodeksu pracy i aktów wykonawczych nie obligują pracodawcy do stosowania krótszego dnia pracy.

• Pracodawca decyduje o tym, na których stanowiskach wprowadzi krótszy czas pracy, po zasięgnięciu opinii pracowników lub ich przedstawicieli oraz lekarza, który sprawuje profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikami. Przede wszystkim jednak powinien brać pod uwagę potrzebę zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy.

DODATKOWE PRZERWY

•  Pracodawca zamiast stosowania skróconego dnia pracy może zdecydować się na wprowadzenie przerw w czasie pracy.

* W przypadku, kiedy pracodawca podejmie decyzję o zmianie czasu pracy poprzez jego skrócenie czy wprowadzenie przerw na regenerację, nie może to odbić się negatywnie na pracowniku – nie może doprowadzić do obniżenia pracownikom wynagrodzenia.

UPRAWNIENIA PRACOWNIKA

Wysokie temperatury powietrza doprowadzają do obniżenia sprawności psychofizycznej pracownika co jest niebezpieczne.

Prawo powstrzymywania się od wykonywania pracy

 –  W sytuacji, gdy pracodawca nie zapewnia należytych warunków pracy w wysokich temperaturach (upałach) – warunki nie odpowiadają zasadom BHP, stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla  zdrowia lub życia pracownika,  ma  on prawo powstrzymania się od wykonywania pracy;

– Pracownik może nawet oddalić się z miejsca pracy.

[!] Warunek kluczowy stanowi jednak zawiadomienie przez pracownika o tym niezwłocznie przełożonego.

Podobnie jak poprzednio pracownik nie może ponosić jakichkolwiek niekorzystnych dla niego konsekwencji z tego powodu i zachowuje prawo do wynagrodzenia. (vide art.210KP oraz wyrok SN z 19.01.2000 r., I PKN 488/99).

FIRMA, KTÓRA NIE ZAPEWNIA ODPOWIEDNICH WARUNKÓW PRACY W CZASIE UPAŁÓW MOŻE BYĆ UKARANA

Z uwagi na fakt, że pracodawca odpowiada za stan bezpieczeństwa oraz higienę pracy w swojej firmie i ciąży na nim obowiązek ochrony życia i zdrowia pracowników musi się liczyć z odpowiedzialnością w przypadku niewywiązywania się ze swoich obowiązków.

Tym samym w art. 283 Kodeksu pracy została określona sankcja – w postaci kary grzywny od 1000 zł do 30 000 zł. Może zostać nałożony na pracodawcę także  mandat przez inspektora pracy w wysokości do 2000 zł, a w przypadku kolejnych takich naruszeń do 5000 zł.